Ga naar inhoud

Maurik

In de jaren '70 zijn bij baggerwerkzaamheden ten noorden van Maurik een groot aantal vondsten gedaan. De combinatie van militaire vondsten en bouwmateriaal (zoals tufsteen en dakpannen) wijzen op een castellum. Er zijn nooit muren op hun oorspronkelijke locatie gevonden en we kunnen dus ook niets met zekerheid zeggen over de grootte van de versterking. Mede doordat een groot deel van bewijsmateriaal met het Maurikse zand is versleept naar Texel om daar te worden gebruikt voor de versteviging van dijken. Hoogstwaarschijnlijk hebben we hier te maken met het castellum Mannaricium, dat we kennen uit het Reisboek van Antoninus, die een eindeloze opsomming van plaatsen langs doorgaande wegen met de onderlinge afstanden geeft. Volgens dat reisboek moet Mannaricium 33 kilometer van Utrecht liggen, wat overeen komt met de vondsten die gedaan zijn.

Amateurarcheologen van de AWN aan het werk in 1973.

Bronzen emmer (situla) uit de 1e eeuw, waarin ne Firmus zijn naam en eenheid heeft gstanst. Collectie Museum Het Valkhof

Bestudering van de munten en de mantelkledingspelden (fibula’s) laat zien dat het fort is aangelegd na de Bataafse Opstand en werd verlaten aan het eind van de derde eeuw. In het tweede kwart van de vierde eeuw is de plek weer even in gebruik genomen. We weten niet of dat in het fort was of in de bijbehorende nederzetting (vicus). Hoe dan ook is de plek rond 350 definitief verlaten. We kennen uit inscripties de namen van twee cohorten uit de tweede helft van de eerste eeuw: Cohors II Thracum Equitata en Cohors II Hispanorum Equitata. Dat is in lijn met de Romeinse politiek om hulptroepen een flink eind uit de buurt van hun geboortegrond te stationeren: Cohors Hispanorum komt uit Spanje en Cohors Thracum uit Tracië, ongeveer het huidige Macedonië, Bulgarije en West-Turkije.

De Romeinen bouwden het castellum op de zuidelijke oever in een bocht van de Rijn. In de loop der tijd heeft de Rijn deze oever helemaal opgeruimd. Zoals met veel 'verdronken forten' aan het water zijn kleine voorwerpen mogelijk verspoeld geraakt, terwijl grotere en zwaardere objecten (zoals bouwmaterialen) zijn onderspoeld, langzaam in de bodem gezakt en afgedekt met zand en klei. De resten van het fort zijn dan ook vele meters onder het maaiveld gevonden.

Het is lastig om en verdwenen castellum zichtbaar te maken. Bron: Wikimedia Commons

Bronnen en verwijzingen

Literatuur

  • Haalebos, J.K., 'Munten uit Maurik'. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 57 (1976), 197-226.
  • Haalebos, J.K. ‘Fibulae uit Maurik’. In: Oudheidkundige Mededelingen RMO 65, 1984-1985, supplement.
  • Heijden, P. van der. Grens van het Romeinse rijk. De limes in Gelderland. Utrecht 2016.